SISTEM PERBANKAN ISLAM

SEJARAH PENUBUHAN PERBANKAN ISLAM

Bertentangan dengan objektif penubuhan bank-bank konvensional, objektif penubuhan bank Islam adalah berlandaskan dua faktor utama, iaitu faktor tuntutan agama dan faktor keuntungan. Bagi bank Islam, sejarah penubuhannya bermula apabila tertubuhnya Mit Ghamr Local Saving Bank di Mesir pada tahun 1963 tanpa menggunakan perkataan Syariah secara rasmi. Bank ini berasaskan model ‘German Savings Bank´ yang diubahsuai berlandaskan konsep Islam (Clement M. Henry, Rodney Wilson, 2004). Pada tahun 1973, Islamic Development Bank (IDB) telah ditubuhkan pada sidang Menteri-Menteri Luar OIC (Organisation of Islamic Conference). Negara-negara anggota OIC telah menyertai IDB dan telah membantu mengembangkan bank Islam di negara-negara anggota. 

IDB juga terlibat dengan aktif dalam menggunakan dana bank untuk membangunkan masyarakat muslim sedunia (About IDB, 2007). Antara bank-bank Islam yang mula ditubuhkan adalah Dubai Islamic Bank pada tahun 1975 diukuti dengan Faisal Islamic Bank of Sudan pada 1977, Faisal Islamic Egyptian Bank dan Islamic Bank of Jordan pada tahun 1978, Islamic Bank of Bahrain pada 1979, The International Islamic Bank of Investment and Development, Luxembourg pada 1980 dan Bank Islam Malaysia Berhad pada tahun 1983. Di sesetengah negara, sistem perbankan Islam telah menggantikan sepenuhnya sistem kewangan konvensional. Bank Negara Sudan telah mengarahkan semua bank di negara tersebut untuk mengharamkan riba dan untuk menukar semua cara perbankan kepada sistem yang berlandaskan Syariah pada tahun 1984. 

PERKEMBANGAN INSTITUSI KEWANGAN ISLAM DI MALAYSIA

Di Malaysia, konsep kewangan Syariah bukanlah sesuatu yang baru, sejak perkembangan Islam di kepulauan nusantara pada abad ke-12, undang-undang Islam dalam perdagangan telah mula mempengaruhi masyarakat tempatan. Dalam Undang-Undang Melaka, terdapat beberapa peraturan yang menyentuh tentang pengharaman amalan riba dalam urusan jual-beli. Transaksi Islam juga telah digunapakai oleh masyarakat petani di Kedah, Perlis dan Perak sebelum kedatangan penjajah. Konsep yang digunapakai dikenali sebagai Al-Bay’ Al-Wafa iatu jualan dengan pilihan untuk membeli balik. Amalan tersebut diamalkan kerana mereka tidak mahu terlibat dengan pembiayaan pinjaman yang berasaskan bunga yang diuruskan oleh institusi ceti pada waktu berkenaan. 

Selepas kemerdekaan, permintaan untuk mewujudkan satu institusi kewangan yang halal telah meningkat. Pada tahun 1963, Lembaga Tabung Haji telah ditubuhkan bertujuan untuk membantu umat Islam di Malaysia menyimpan duit untuk menunaikan ibadah haji.

Kejayaan Tabung Haji mendorong pelbagai pihak untuk mengemukakan cadangan kepada kerajaan agar menubuhkan sebuah bank Islam sepenuhnya. Gerakan ini adalah hasil pelbagai perbincangan dan kajian demi kajian yang akhirnya menghasilkan rumusan bahawa wujudnya keperluan menubuhkan sistem perbankan yang berteraskan Syariah. Gelombang ini turut dicetuskan di peringkat antarabangsa di mana usul untuk menubuhkan bank Islam di negara-negara Islam telah dibincang dalam Mesyuarat Kedua Menteri-menteri Luar Negara Islam dalam tahun 1971. Hasilnya, kabinet meluluskan penubuhan bank Islam pertama pada tahun 1983 yang dikenali sebagai Bank Islam Malaysia Berhad yang dikawalselia di bawah Akta Perbankan Islam 1983. 

Kira-kira sedekad selepas itu, bank-bank konvensional mengambil inisiatif menawarkan jendela Islamik (Islamic window) dalam urusniaga mereka. Pada tahun 2003, bank-bank Islam asing mula bertapak di Malaysia memulakan operasi perbankan Islam.